به گزارش قدس آنلاین و به نقل از روابط عمومی دفترتبلیغات اسلامی اصفهان، حجت‌الاسلام دکتر حامد قرائتی، در نشست تخصصی بینش تمدنی در عرصه پاسخگویی دینی، گفت: در تعریف، به زندگی عقلایی و کلی ترین نگرش انسان به جهان پیرامونی خود، فرهنگ و به مجموعه ای از ساخته ها و اندوخته های مادی و معنوی که جامعه بشری را به سوی کمال دنیوی و اخروی سوق می دهد، تمدن می گویند.
وی ادامه داد: در تمدن های مختلف اولویت ها متفاوت است، در تمدن یونانی طبیعت در درجه اول اهمیت است و بعد از آن انسان و خدا قرار دارند، اما در تمدن مسیحیت برعکس است و خداوند در اولویت اول قرار دارد، تمدن مدرن هم دوباره به همان مؤلفه های تمدن یونان بر می گردد و اولویت های تمدن و فرهنگ اسلامی هم به ویژگی های تمدن مسیحیت شبیه است.
حجت‌الاسلام قرائتی دوران صفویه را دورانی تاریخی و باشکوه از حیث تمدن اسلامی برای ایران دانست و افزود: البته در این دوران ایرادات و اشتباهاتی صورت گرفته است که اگر نگاه آسیب شناسانه به آن ها نداشته باشیم و تنها در صدد احیای ویژگی های همان دوران باشیم، دوباره همان اشتباهات گذشته را تکرار خواهیم کرد.
اعتقاد به احیای تمدن اسلامی فرصت نقد اشتباهات گذشتگان را از ما می گیرد
عضو میز تمدن اسلامی با اشاره به لزوم ایجاد تمدن اسلامی به جای احیای آن، اظهار داشت: بسیاری از مناسبات و نیازهای بشر کنونی در گذشته وجود نداشته است و نمی توان برای آن ها مصادیقی در زندگی ائمه اطهار(ع) پیدا کرد، بنابراین نمی توان گذشته آن موارد را احیا کرد و باید شکل اسلامی آن در عصر حاضر و با توجه به نیازها و اقتضائات روز را ایجاد کنیم.
وی ابراز داشت: اینکه الآن در تهران میدانی نظیر میدان نقش جهان بسازیم یک اشتباه است، چرا که شاه عباس در آن دوران و بر اساس مقتضیات زمان خود اقدام به ساخت نقش جهان کرده است، همچنین گسترش حرم مظهر رضوی به سبک معماری شیخ بهایی هم می تواند اشتباه دیگری باشد.
حجت‌الاسلام قرائتی تمدن اسلامی را متفاوت با تمدن مسلمین دانست و تصریح کرد: اگر همه تاریخ تمدن کشورهای اسلامی را برگرفته از اسلام و حق مطلق فرض کنیم، دیگر نمی توانیم نقدی بر آن ها وارد کنیم و جنبه مقدس پیدا می کنند و بسیار محدود خواهیم شد.
مدیر بخش مکتوب مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی افزود: اگر نگاه ما به تاریخ تمدن، نگاه تمدن مسلمین باشد، در این صورت می توانیم مواردی که با دین اسلام دارای تعارض نیستند را بپذیریم و در آینده هم حق به چالش کشیدن و ارتقای آن ها را خواهیم داشت و محدود نمی شویم.
وی طرح مباحثی نظیر تمدن اسلامی ایرانی را حاصل نگاه تمدن مسلمانان به تاریخ تمدن دانست و گفت: در این موارد به رنگ و بوی ملّی و شرایط هر کشور و ملت در ایجاد تمدن نیز توجه می شود و تنوع های غیرمعارض با شریعت پذیرفته می شوند.
حجت‌الاسلام قرائتی اظهار داشت: باید توجه کنیم که ایجاد تمدن کاملاً در اختیار ما نیست و متولیان دین و سیاست تنها می توانند بسترهایی را برای ایجاد تمدن اسلامی مهیا کنند، امروز در جمهوری اسلامی بسترهای زیادی به همین منظور فراهم شده و بخشنامه هایی هم صادر شده است، اما تمدن تعیین کردنی نیست.
عضو میز تمدن اسلامی، ماهیت تمدن را انسانی و مقوله ای اجتماعی تعریف کرد و بیان داشت: گاهی تصور می کنیم که اسلام ناظر به موضوعات است و ناظر به مناسبات و روابط نیست که اشتباه است، مثلاً عین احکامی که درباره قرض دادن یک فرد به فرد دیگر در اسلام وجود دارد، نمی تواند درباره قرض دادن بانک ها به افراد هم وجود داشته باشد و باید شرایط بانک به عنوان یک نهاد اقتصادی هم در نظر گرفته شود و حساب جداگانه ای برای آن باز شود.
وی ادامه داد: اینکه احکام و آموزه های اسلامی را تنها ناظر به موضوعات بدانیم، سبب می شود تا روابط و مناسبات اجتماعی را در نظر نگیریم و به این نتیجه برسیم که تعالیم اسلامی تمدن ساز نیستند و این یک اشتباه است.
ضرورت توجه به هویت و بسترهای اجتماعی پرسشگر/ مورد جواز غرض ورزی در پاسخگویی
حجت‌الاسلام قرائتی، با بیان اینکه توجه به هویتهای شخصی، ملّی و بسترهای اجتماعی مخاطب در پاسخگویی از ضروریات است، ابراز داشت: پاسخ به سؤال پرسشگر باید ناظر به هویت اجتماعی، تاریخی، فرهنگی، نژادی، اقتصادی، مذهبی و در مجموع، هویت تمدنی پرسشگر یا جامعه مخاطب باشد.
عضو میز تمدن اسلامی، غرض ورزی در پاسخ به سؤالات با توجه به خواستگاه پرسشگری و طرز تفکر افراد را مجاز دانست و گفت: ابتدا باید خواستگاه اندیشه فرد و چگونگی ایجاد سؤال در ذهن مخاطب را شناسایی کنیم تا بتوانیم نقطه انحراف فرد را پیدا کنیم، سپس شخص را به سمتی سوق دهیم که پاسخ سؤال خود را بگیرد و فقدان فکری خود را جبران کند.
وی با ارائه مثالی در خصوص مخالفت با حمله اعراب مسلمان به ایران و بحث های پیرامونی آن در جامعه، توضیح داد: گاهی این سؤال از سوی یک ملّی گرا که کاملاً با تسلط فرهنگ اعراب مسلمان بر فرهنگ و تمدن ایران باستان مخالفت دارد مطرح می شود و گاهی هم این شبهه از سوی یک شیعه کاملاً متعصب که اعتقاد دارد همه اعمال خلفای قبل از امیرالمؤمنین(ع) صد در صد غلط بوده اند، مورد سؤال قرار می گیرد، در مواجهه با هر کدام از این افراد باید مناسب حال و تفکر فرد با او سخن بگوییم.
حجت‌الاسلام قرائتی گونه شناسی، اولویت شناسی و کشف خواستگاه سؤالات دینی را از موارد مهم و ضروری در پاسخ به سؤالات دینی دانست و افزود: مواجه کردن مراکز علمی و آموزشی با مسائل واقعی موضوع مهم دیگر است، باید آنچه را یاد بگیریم و آموزش بدهیم که بتوانیم در جامعه برای پاسخ به نیازهای مردم از آن ها استفاده کنیم و از آموزش و پژوهش در امور بیهوده و بدون استفاده پرهیز کنیم.
مدیر بخش مکتوب مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی با توصیه به نپرداختن به جزئیات در گفتگوی تمدنی، تصریح کرد: مثلاً اگر بخواهیم تعریف دقیق و علمی شیعه اثنی عشری را به عنوان تعریف کلی شیعه ارائه کنیم، عملاً بسیاری از محبان امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(ع) و شیعیان آن ها را از دایره شیعیان خارج کرده ایم و به سمت فرقه های دیگر سوق داده ایم، همین موضوع درباره معتقدان به مهدویت هم صادق است.
وی همچنین با اشاره به برخی تفاوت های نظریه مهدویت در میان ملل و فرق مختلف، گفت: نتایج تحقیقات و آمارها حاکی از آن است که ریشه های باورمندی مردم به مهدویت بیشتر به جنبه ها و نیازهای تمدنی بر می گردد و عملاً این جنبه ها در نظر مردم بر عوامل دیگر مانند روایات و اعتقادات مذهبی تفوق دارند.
نظر شما